„Bogurodzica” – najstarsza pieśń polska, świadectwo języka staropolskiego

„Bogurodzica” jest polską pieśnią narodowo-religijną, pierwszą tego rodzaju w języku polskim; jest anonimowa; przez długi czas miała charakter hymnu narodowego, i takiż zachowała aż do XVI wieku; nieznany autor wykazał się swoim talentem i umiejętnością poetycką w najstarszej części utworu, tzn. w pierwszych 2 zwrotkach, która uznawana jest za arcydzieło średniowiecznej poezji polskiej; poza charakterem hymnu, jest to także modlitwa, co wynika ze znaczenia powtarzających się słów Kyrielejson, co jest odpowiednikiem polskiego „Panie, zmiłuj się” oraz zwroty do Matki Boskiej; zwrotki kolejne posiadają różną tematykę; pierwsza jest apostrofą do Matki Boskiej i polega na skierowaniu się do niej przez wiele różnych określeń; w drugiej pojawiają się prośby do osoby z pierwszej, o zwrócenie uwagi, natchnienie myśli, wysłuchanie modlitwy (co jest dość typowe we wstępie do każdego utworu, z tym, że odwołania zwykle były do Boga); potem pojawiają się bardziej konkretne prośby: o pobożne życia, otrzymanie łask, życie wieczne; ze względu na czas powstania, tzn. w czasie rodzenia się pisanego języka polskiego, jest to bardzo ważny dokument historii języka, głownie jeżeli chodzi o strukturę zdania oraz archaizmy: sławiena, Gospodzin, zwolena, spuści, przebyt; ciekawe i znamienne jest, że następne części utworu są młodsze i mogą stanowić podstawę do wnioskowania o ewolucji słownictwa i struktur zdaniowych (choć te, ze względy na poetycki charakter mogą być zakłócone);

Bogurodzica” – najstarsza pieśń polska, jej znaczenie dla kultury polskiej.

Tekst: Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja! U twego Syna Gospodzina matko zwolena, Maryja! Zyszczy nam, spuści nam. Kyrieleison. Twego dziela Krzciciela, Bożycze, Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze. Słysz modlitwę, jąż nosimy, A dać raczy, jegoż prosimy: A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. Kyrieleison.

Jak pozwalają sądzić najnowsze ustalenia językoznawcze „Bogurodzica” pochodzi z okresu początków panowania Władysława Jagiełły (XIII/XIV). Jest to najstarsza pieśń polska (otwiera „Statut polski” z 1506 r. Jana Łaskiego) wzorowana jest na hymnach grecko-bizantyjskich, o czym świadczy choćby sam wyraz 'Bogurodzica’ , który jest wiernym tłumaczeniem greckiego 'Theotokos’. Za czasów pierwszych Jagiellonów była hymnem dynastycznym, choć początkowo była jedynie pieśnią religijną (maryjną). Jak twierdzą ówczesne świadectwa rycerstwo polskie traktowało ją także jako pieśń bojową (była śpiewana pod Grunwaldem i Warną).

„Bogurodzica” składa się z dwóch zwrotek. Pierwsza skierowana jest bezpośrednio do Matki Boskiej z prośbą o wstawiennictwo u Syna, a druga do Syna Bożego.

Utwór ten ma istotne znaczenie dla badania rozwoju języka, poezji i samej kultury polskiej.

Kultura :

Pieśń zawiera błagania o „zbożny pobyt” na ziemi i „rajski przebyt” po śmierci, tak więc można wywnioskować, że kultura chrześcijańska była w Polsce wysoko rozwinięta i odgrywała w życiu ludzi ogromne znaczenie.

Język:

Archaizmy:

-leksykalne (zaimki anaforyczne : jąż, jegoż )

-fonetyczne (formy : sławiena, zwolena [bez przegłosu] ; różnica w głosowni słowa Krzciciel [Chrzciciel])

-słowotwórcze (patronimik Bożyc [syn Boga])

-fleksyjne (celownik w formie dopełniacza oraz mianownik w formie wołacza : Bogurodzica ; inaczej też wyglądała 2 os. l.poj. trybu rozkaz.: zyszczy, spuści, raczy)

-składniowe (składnia narzędnikowa :Bogiem sławiena [sławiona przez Boga])

-językowe (znaczeniowe dziela – dla Bożyc – syn Boży zbożny – dostatni zwolena – wybrana jąż – którą jegoż – o co)

Poezja:

Dostrzegamy dążność do nadania tekstowi kształtu artystycznego. Pieśń należy do nurtu poezji melicznej, czyli przystosowanej do wykonywania przy akompaniamencie muzyki. Obok rymów zamykających wers (rymy parzyste) pojawiają się także rymy śródwersowe (Bogurodzica – Dziewica, dziela – Krzciciela).